Çocuk Gelişim Aşamaları (1-3 Yaş) Sosyoduygusal Gelişim
Sosyal-Duygusal Gelişim
Sosyal-duygusal gelişim aşamaları motor gelişim aşamalarına göre değerlendirmesi daha zor becerilerdir. Sosyo-duygusal gelişim aşamaları öz farkındalık ve gittikçe artan kendini kontrol edebilme yeteneğini ifade eder. Araştırmalara göre; bu alanda eksik olan çocuklar çoğunlukla okula geçişte büyük zorluk yaşarlar. İki yaşa kadar çoğu çocuk şunları yapabilir:
9 aylık bir çocuk;
• Birkaç farklı duygusunu ifade eder.
• Arkadaşlarını yabancılardan ayırt eder.
• Dile ve jestlere cevap verir.
• Bir oyuncağını kaybettiğinde mutsuzluk gösterir.
12 aylık bir çocuk;
• Kendini elleriyle besler.
• Bardağı iki eliyle tutar.
• Giyinirken kollarını ve bacaklarını kaldırarak yardımcı olur.
• Basit davranışların mimiklerini yapar.
• Ebeveynden/bakıcıdan ayrıldığında üzüldüğünü gösterir.
24 aylık bir çocuk;
• Fotoğraflarda ve aynada kendini tanır.
• Ailesine karşı yoğun ilgi gösterir, diğer aile yakınlarına ve tanıdık yetişkinlere düşkünlük gösterir.
• Kendi başına oynar.
• Bir şeyleri tamamladığında gurur duyar.
• Oyuncakları kenara bırakıp başka konularda yardımcı olmak isteyebilir.
2-3 yaş arası çocuğunuzla iletişimde kullandığınız hareketlere ve sözcüklere çok dikkat etmelisiniz. Bu yaş grubunda sosyal farkındalıkları oldukça yüksektir ve çok hızlı öğrenirler. Siz çocuğunuzun önündeki ilk rol modelsiniz. Yaptığınız her şey çocuğunuza bir şey öğretir. 2-3 yaş arasındaki normal bir çocuk şunları yapabilir:
• Erkeklerle kızlar arasında fark olduğunu bilir.
• Tuvalet ihtiyacını söyler.
• Tek başına giyinir ve soyunur.
• Tercihleri hakkında net olurlar.
• Yetişkinlerin tekliflerine hayır derler.
• Öz değerlendirme yapmaya başlarlar ve kendilerini iyi ya da kötü olarak görmeye başlarlar.
• Duygularının farkında olurlar ve duyguları hakkında konuşurlar. (Örneğin; bunu sevmiyorum, beni kızdırıyor.)
• Diğerlerinin duygularının farkında olur.
• Hızlı ruh hali değişiklikleri yaşar.
• Korku gösterir. (Örneğin; köpeklerden korkma, karanlıktan korkma gibi.)
• Öfke gösterir.
• Diğer çocukların oyunlarını izler, onlara katılır veya tek başına oynar.
• Sahip olduklarını savunur.
• Evcilik gibi taklit oyunları oynar.
• Nesneleri oyunlarda sembol olarak kullanır. (Bir sopa parçasını at yerine koyabilir)
• Grup aktivitelerine katılır.
1-3 Yaş Arası Sosyo-Duygusal Gelişimde Karşılaşabileceğiniz Müdahale Gerektiren Kritik Durumlar
Daha önce bahsedildiği gibi, sosyal ve duygusal gelişimi değerlendirmek zordur çünkü bu alanda çocukların mizacı önemli bir rol oynar ve çocuklar arası farklılıklar büyüktür. Bazı çocuklar tanıdık yüz görmek için can atarken, bazıları sadece anne ve babasıyla ilgilenebilirler. Bu durumda, dikkat edilmesi gereken şey, tek bir becerinin mi yoksa birden fazla aşamanın mı eksik olduğudur. Eğer 1-2 yaş arası çocuğunuz şunları yapmıyorsa uzman desteği almalısınız:
• Göz kontağı kurmuyorsa,
• Gülümsemiyor ve kahkaha atmıyorsa,
• Kendi vücudunu anlamaya çalışmıyor veya yaşı ilerledikçe vücuduna karşı farkındalık göstermiyorsa,
• Ce-ee, saklambaç gibi oyunlara tepki vermiyorsa,
• Güçlü duygularla cevap vermiyorsa,
2-3 yaş arası ise gelişimsel açıdan endişe verici durumlar şunlardır:
• Aşırı agresif davranış ve kontrol edilemeyen öfke.
• Hiçbir yönlendirmeyi takip edememe.
• Öz-bakım işlerini (yemek yemek, giyinmek vb.) yapamama ya da bu işleri yapmayı hiç denememe.
• Dokunmaya aşırı duyarlılık.
• Taklit ve rol oyunlarını reddetme.
• Size yardım etmek ve aktivitenize katılmak için tamamen isteksizlik.
• Başkalarıyla empati kurmakta eksiklik.
• Tuvalet eğitimine ilgisizlik.
Bu durumda bir uzmanla görüşüp gelişim desteği almanız önemlidir. Unutmayın ki sosyo-duygusal gelişimi çocuğunuzun okula hazırlık ve uyumunu diğer tüm becerilerden daha fazla etkiler.
Uzman Psikolog Sinem Olcay Kademoğlu
