Bebeklerde Beyin Gelişimi

Mucizevi organımız beyin, henüz anne karnında gelişmeye başlar ve bu gelişim doğumdan sonra da hızlı şekilde devam eder.

Yaşamın ilk yılları, gelişimin altın yılları…

Öğrenme yaşam boyu devam eden bir süreç olsa da, özellikle yaşamın ilk yılları, beynin kalıcı gelişimini teşvik etmek için muhteşem bir fırsat dönemidir. Yaşamın ilk yılında beynin hızlı gelişimini kafa çevresinin büyümesinden bile anlayabilirsiniz. Beyin, ilk yılın sonunda yenidoğan dönemindeki hacminin 3 katına ulaşır. Tüm uzmanlar, araştırmacılar ve eğitimciler yaşamın ilk yıllarını beyin gelişimi açısından en önemli zaman dilimi olarak tanımlar.

Beyin nasıl gelişir?

Beynin gelişimi ve belirli becerilerin kazanımı ilk yıllarda karşılaşılan doğru yönlendirme, stimülasyon ve tecrübeyle mümkündür. Araştırmalar göstermektedir ki bir bebek ne kadar erken duyusal stimülasyon almaya, hareket ettirilmeye ve dili duymaya başlarsa beyin gelişimi ve becerilerin kazanımı o denli iyi olmaktadır. Bebekler için erken yıllarda doğru duyusal stimülasyon ve tecrübeyle karşılaşabilmek, elbette ki genelde ev ortamında ve ebeveynle etkileşim içerisinde mümkündür. O açıdan ebeveynlerin ilk yılların öneminin farkında olması, doğru uyaran ve yönlendirmelerle bebeğin gelişimine fırsat tanıyor olabilmesi oldukça önemlidir. Anne karnındaki bebek dünyaya gelmeden önce milyarlarca beyin hücresi (nöron) oluşturmuş olur. Bu beyin hücreleri kendi aralarında bağlantılar kurabilmek için çevreden/ebeveynden gelen stimülasyon ve tecrübeye muhtaçtır.

Beyin geliştikçe neler olur?

Beyin hücreleri çevreden aldığı stimülasyon ve tecrübeler sayesinde kendi arasında bağlantılar oluşturarak bebeğin görmesi, duyması, tad alması, kokuyu hissetmesi gibi becerilerin ortaya çıkışını sağlar. Bebeğin iletişime geçebilmesi, hareket kabiliyeti ve el becerileri gibi her şey beyin hücreleri arasında kurulan bağlantılar sayesindedir. Yeterince ve doğru şekilde uyarılmayan beyin hücreleri ise belli bir süre sonra işlerliğini yani diğer hücrelerle bağlantı kurabilme kapasitesini kaybeder.
Bebekler doğduklarında ilkel sayılabilecek bazı davranış kalıplarına zaten sahiptir. Örneğin, emmek, elini sıkmak gibi rekleksif davranışlar doğuşta vardır. Ama bebek, bu temel davranışları duyusal uyarılma ve hareket tecrübesiyle birleştirerek geliştirmeli ve bu sayede beyin hücreleri arasında bağlantılar kurmalıdır. Eğer bir nesne ya da durum 5 duyu aracılığıyla beyinde kodlanabiliyorsa bebek için anlamı var demektir ve öğrenme gerçekleşmiştir. Beyinde doğru uyarılma sayesinde kurulan nöron bağlantıları, hafıza, dil, planlama becerisi, el-göz koordinasyonu, bedensel hakimiyet gibi becerilerin bebekte ortaya çıkışını sağlar.

Uyarılmayan beyin hücreleri neden kaybolur?

Sadece ve sadece yeterli miktarda, yeterli yoğunlukta ve yeterli sıklıkta uyarılan beyin hücreleri varlığını korur ve diğer beyin hücreleriyle bağlantılar oluşturarak kalıcı becerilerin ortaya çıkışını sağlar. Maalesef ki yeterince uyarılmayan beyin hücreleri fonksiyonunu yitirir ve kaybolur. Uyarılmayan beyin hücrelerinin kaybolduğu gerçeği kulağa sert ya da anlamsız bir fenomen gibi gelse de, aslında beyin-vücut arasındaki ekonominin mükemmel bir göstergesidir. Beyin işleyişi bakımından, sürekli olarak vücuttan yüksek kalitede enerji, besin ve toplam oksijenin yüzde 20’sini bekleyen bir organdır. İşte uyarılmayan yani bir anlamda kullanılmayan beyin hücreleri bu sebeple kendini kapatır ki bu kaynaklar vücudun gerekli diğer yerlerine gidebilsin.

Bizlere düşen görev nedir?

En basit tabiriyle beyin “kullan ya da at” mantığıyla gelişir ve bu durum elbette ki ebeveynleri zaman zaman endişeye sevkeder.
Ebeveyn olarak farkında olmadan bebeğimin beyin gelişimini durduran şeyler yapıyor muyum?
Bebeğimin beyin gelişimini doğru şekilde uyarıyor muyum?
Bebeğimin gelişimi normal mi?
Bu gelişim daha iyi yönde desteklenebilir mi?
İPC olarak son 6 yıldır sunduğumuz Merhaba Bebek eğitimiyle, ebeveynlerin bu endişesini aşmasını sağlıyoruz. Eğitim içeriğimizde, bebekler için doğru duyusal uyarılma ve gelişimi destekleyici bir ortam için gerekli bilgi ve beceriler ebeveynlere kazandırılıyor.
Bebeğiniz için her gün değerlidir, bebeğiniz doğduğu andan itibaren çevresindeki dünyayı öğrenmek için bitip tükenmez bir açlık duyar. Unutmayın ki bebeğinizin beynini doyurmak karnını doyurmak kadar önemlidir.
Bebeğinizi keyif ve mutlulukla büyütmeniz ve gelişiminin hep desteklenmesi dileğiyle.

Sinem Olcay Kademoglu
Uzman Psikolog (Aile ve Çocuk Gelişimi)