Prematüre Bebekler ve Aileleri

Vaktinden önce dünyaya gelen bebekler, vaktinde doğan bebeklere göre sağlık ve gelişimsel süreçler bakımından daima daha fazla risk altındadır. Erken doğumun getirdiği sorunlar bazı durumlarda bebeği ve aileyi çocukluk yıllarında ve hatta sonrasında bile etkilemeye devam edebilir. Doğum ne kadar erken gerçekleştiyse gelişimsel riskler de o kadar büyük olur. Prematüre bebekler kronik ciğer hastalıklarından beslenme sorunlarına; zihinsel, konuşma ve dil gelişimi problemlerinden sosyo-duygusal gelişim zorluklarına kadar pek çok komplikasyonla karşılaşabilir.

Prematüre bebekler için hastanelerde verilen yoğun bakım hizmetleri bile aslında oldukça yeni uygulamalardır. Teknolojik, farmakolojik bakımlardan erken doğanlara uyumlu ve prematüre bebekleri ayrı bir uzmanlık alanı olarak değerlendiren yoğun bakım uygulamaları dünyada ancak 1960’larda başlamıştır. Diğer yandan, prematüre bebekler ve ailelerinin hastanelerde verilen fizyolojik sağlık odaklı tıbbi bakımın dışında aslında en önemli ihtiyacı sosyal, duygusal, zihinsel ve davranışsal gelişimi destekleyen danışmanlık ve yardım hizmetleridir. Çocuğun ve ailenin psikolojik gelişimi diye adlandırabileceğimiz bu alanlardaki çalışmalar ise maalesef ki çok daha azdır.

Eskiden 1 kilonun altında ve 27. haftadan önce doğan bebeklerin yaşama olasılığı neredeyse yok diye bilinirdi. Oysaki günümüzde 40 haftalık anne karnında kalma süresinin ancak yarısından biraz fazlasını dolduran bebekler bile hayatta kalabilmektedir. Medikal ve teknolojik müdahaleler sayesinde, 23-26 hafta arasında ve 500-750 gr ağırlığında doğan bebekler %40-60 oranında, 27-28 hafta arasında ve 750-1000 gr ağırlığında doğan bebekler ise %85 oranında yaşama tutunabilmektedir. Anne karnında kalma süresi uzadıkça riskler azalmakta ve 34. hafta ve sonrasında doğan bebeklerin ise neredeyse tamamı hayatta kalabilmektedir. Ancak maalesef ki hayatta kalmak prematüre bebeğin sağlıklı ve normal bir gelişim sergilemesini garantilemez. Prematüre bebeklerin dışarıdan fark edilmesi zor ama önemli nörogelişimsel ve sosyoduygusal sorunları olabilmektedir. Bu sorunlar zihinsel gelişimde gecikmeler, dil ve konuşmada bozukluklar, kalıcı ince ve kaba motor problemler ve algısal zorluklar içerebilir. Bu sorunların çoğu prematüre çocuğun uyum sağlayabilmek için daha sofistike sözel, görsel, motor ve sosyal beceriler kullanmasını gerektiren okul yaşlarına kadar fark edilemeyebilir. Okul ortamında erken doğan çocukların gelişimsel ve davranışsal zorlukları çok daha net ortaya çıkmaktadır. Genelde büyüdükçe prematüre doğmuş olmanın dezavantajları azalmaz, zorluklar ergenlik hatta genç yetişkinlik dönemine kadar devam eder.

Erken doğumdan kaynaklanan gelişimsel dezavantajların yanında, araştırmaların gösterdiği en önemli gelişimsel bulgulardan bir diğeri de yaşamın ilk yıllarında çocuk gelişiminin çevresel koşullarla, çocuğa sunulan gelişim ortamının kalitesi ve ebeveynlerle kurulan ilişkinin özellikleriyle yakından ilişkili olduğudur. Yaşamın ilk dönemi gelişimin altın yıllarıdır. Normal gelişim sergileyen bebeklerde bile yaşamın ilk yıllarında uygulanan bilinçli ebeveynlik uygulamaları ile zihinsel, fiziksel, sosyal ve duygusal bakımlardan önemli kazanımlar sağlanmaktadır. Vaktinden önce dünyaya gelmiş bebeklerde ise doğumla birlikte başlayan olası dezavantajları aşmak ve bu bebeklerin gelişim potansiyelini en üst düzeyde gerçekleştirebilmesini sağlamak için ebeveyn-çocuk ilişkisinin doğru şekilde kurgulanması büyük önem taşımaktadır.   Başta ebeveynlik faktörleri olmak üzere, gelişimi destekleyici bir büyüme ortamının erken doğan bebeklere sunulabilmesi için tıp, psikoloji, eğitim uzmanları ve aileler sıkı bir işbirliği içinde çalışmalıdır.

Her bebek bir mucizedir ama en çok da erken dünyaya gelen o minicik bebekler bize yaşamın hassasiyetini ve gücünü hatırlatır. Erken doğum yapmış tüm ailelere destek aramaktan ve hem bebekleri hem kendileri için en verimli gelişim şartlarını yakalayabilmek adına yardım almaktan geri durmamalarını tavsiye ederiz.

Başlangıç olarak, bebeklik dönemindeki bazı gelişimsel sorularınız ve ebeveynlik tavsiyeleri için şu makalelere bakabilirsiniz:

Bebek Gelişim Aşamaları: 0-6 Aylık Dönem

Bebeğinizin Zeka Gelişimini Desteklemek İçin Neler Yapmalısınız?

TV ve DVD’ler Bebeğimi Zekileştirir mi?

Bebeğimi Bırakıp İşe Başlamak için Doğru Zaman Hangisi?

Sevgiler,

Sinem O. Kademoğlu

Uzm. Psk. (Aile ve Çocuk Gelişimi)